Trong tiến trình phát triển văn hóa đô thị và nông thôn Việt Nam đương đại, việc gìn giữ và nâng tầm giá trị của các cơ sở tâm linh – đặc biệt là hệ thống chùa chiền – không đơn thuần là bảo tồn di sản vật thể, mà còn là sự tiếp nối mạch sống tinh thần của cộng đồng. Giữa bối cảnh ấy, vai trò của phong thủy – như một ngành tri thức kết hợp giữa kiến trúc, địa lý và tâm linh – ngày càng được quan tâm trong quá trình quy hoạch, tu bổ và kiến tạo các không gian thờ tự.
Một trong những công trình tiêu biểu cho phong cách phong thủy ứng dụng mang tính hệ thống, có chiều sâu học thuật và giá trị thực tiễn cao chính là công trình thiết kế – cố vấn phong thủy (miễn phí) cho một ngôi chùa tại xã thuộc huyện Chương Mỹ, Hà Nội, do Nhà khoa học Trần Đức Minh, người sáng lập Phong Thủy Sư Việt Nam, đảm trách vào năm 2013.
Phong thủy chùa chiền – không chỉ là bố cục không gian
Khác với các công trình dân dụng hay công sở vốn chú trọng yếu tố công năng sử dụng, phong thủy đối với kiến trúc chùa chiền mang tính đặc thù. Đây là nơi quy tụ năng lượng tâm linh, nơi con người tìm đến sự tĩnh tại, tu học và khai mở trí tuệ. Bởi vậy, một không gian chùa không thể chỉ dừng lại ở hình thức kiến trúc truyền thống, mà cần được định vị đúng trong tổng thể cảnh quan – địa khí – dòng thiên nhân tương ứng.
Từ nhận thức ấy, Nhà khoa học Trần Đức Minh đã tiếp cận công trình bằng toàn bộ hệ thống lý luận của phong thủy truyền thống, kết hợp với nguyên lý Thiên – Địa – Nhân hợp nhất, đồng thời lồng ghép yếu tố Mỹ thuật dân gian và Khoa học kiến trúc hiện đại để kiến tạo một không gian vừa thanh tịnh, vừa hài hòa với đời sống đương đại.
Khảo sát địa hình – bố cục tổng thể – an vị không gian tâm linh
Vị trí xây dựng chùa nằm trên thế đất bán sơn địa, phía sau tựa đồi thoải cao, bên phải có đường liên xã và có ngọn núi thấp, có khe nước tự nhiên, bên trái là đình làng, phía trước có đường rộng và toàn bộ cánh đồng trồng hoa màu rộng bát ngát, hội đủ yếu tố “Tứ thú”. Đây là bố cục được cổ thư xem như lý tưởng để lập chùa chiền, nơi linh khí tụ hội, tâm pháp dễ phát huy, phật tử dễ quy hướng.
Dựa trên kết quả khảo sát, nhà khoa học Trần Đức Minh đã lên phương án thiết kế tổng thể với các phân khu chức năng như: Chính điện, nhà tổ, nhà giảng, trai đường, khu tăng xá. Mỗi công trình được đặt đúng phương vị, nhằm đảm bảo sự luân chuyển khí thông suốt và hỗ trợ năng lượng tu tập cho các bậc tăng ni, cư sĩ.
Đặc biệt, việc an vị các pho tượng Phật, Bồ Tát và vật phẩm thờ cúng được tính toán kỹ lưỡng về tầng khí và tầng ý nghĩa biểu tượng. Các yếu tố kiến trúc như mái ngói, bậc tam cấp, sân chùa, trụ biểu, vườn thiền… đều được cân chỉnh để vừa thuận phong thủy, vừa giữ được mỹ cảm truyền thống.
Hiệu quả tâm linh – văn hóa – xã hội
Sau khi hoàn thiện, ngôi chùa trở thành trung tâm sinh hoạt tâm linh và văn hóa cộng đồng của thôn, xã và các vùng phụ cận. Không gian kiến trúc thanh tịnh, thoáng đãng, hài hòa với thiên nhiên, được đánh giá cao không chỉ bởi giới tu hành mà còn cả các nhà nghiên cứu văn hóa dân gian.
Nơi đây thường xuyên đón tiếp hàng trăm lượt phật tử về lễ bái, tu tập định kỳ. Các khóa thiền, lớp giáo lý, lễ hội truyền thống như Vu Lan, Phật Đản… được tổ chức trang nghiêm nhưng gần gũi, góp phần củng cố đời sống tinh thần cho nhân dân địa phương trong bối cảnh nông thôn đang dần hiện đại hóa.
Tư duy phong thủy mới: Truyền thống đi cùng hiện đại
Chia sẻ về công trình, Nhà khoa học Trần Đức Minh nhấn mạnh:
“Phong thủy không phải là mê tín, càng không thể là khuôn mẫu cứng nhắc. Đó là hệ hình tri thức có thể tích hợp vào từng loại hình không gian – từ đô thị đến tâm linh – để con người sống thuận với tự nhiên, thuận với chính mình. Một ngôi chùa đúng phong thủy không chỉ là nơi thờ tự, mà còn là chốn quy tâm – nơi mà từ khí đất đến hình tướng đều nuôi dưỡng được đạo tâm người đến.”
Câu chuyện tại xã nhỏ thuộc huyện Chương Mỹ ấy không chỉ là một công trình kiến trúc đơn thuần, mà còn là minh chứng cho sự hòa quyện giữa trí tuệ cổ truyền và tinh thần thời đại – một bước tiến vững chắc trong hành trình phục hưng giá trị Phong thủy học Việt Nam trên nền tảng học thuật và ứng dụng bền vững.
ViNFS.
